W 2018 roku Polonium Foundation zrealizowała badania wśród polskich naukowców pracujących za granicą przeprowadzając ankietę wśród 464 polskich naukowców w 31 krajach, na wszystkich etapach kariery zawodowej, zarówno osób które dopiero rozpoczynają pracę naukową jak i tych, którzy osiągnęli już w niej spore sukcesy. Badani mieli też zróżnicowany staż na emigracji, od osób które wyjechały niedawno, do zasiedziałych obywateli nowych państw zamieszkania.
Badania skupiały się w trzech obszarach:
- niewykorzystanego kapitału społecznego za granicą;
- wykorzystania tego kapitału przez Polskę;
- wzmocnienia tego kapitału oraz przyciągnięcia najlepszych z naukowców do Polski.
Jakie są główne wnioski?
Członkowie polskiej społeczności naukowej za granicą utrzymują liczne kontakty z krajem pochodzenia i innymi Polakami.
Na powrót do Polski zdecydowana jest jednak mniejszość polskich naukowców przebywających za granicą.
Wśród głównych przyczyn niechęci do powrotu ludzie nauki wskazują na niższe płace, problemy z biurokracją oraz konieczność przystosowania się do nowego sposobu funkcjonowania nauki.
Autorzy wskazują w raporcie na najważniejsze zamiany i działania władz państwowych jakie powinny nastąpić, aby lepiej wykorzystać kapitał społeczny polskich naukowców pracujących na całym świecie.
Mając na uwadze, że aż 50% polskiej diaspory naukowej zamierza pozostać za granicą, państwo nie powinno opierać się wyłącznie na reemigracji. Zamiast tego powinno się stworzyć szerokie wsparcie instytucjonalne mające na celu ułatwienie nawiązywania kontaktów pomiędzy polskimi naukowcami na całym świecie, łącząc inicjatywy oddolne (np. małe wydarzenia) i podejścia odgórne (np. wsparcie ambasad i konsulatów).
Powinno się zachęcać wyjeżdżających na stypendia do brania udziału w wydarzeniach networkingowych dla polskich naukowców. Polskie uczelnie powinny tworzyć prestiżowe, krótkoterminowe stanowiska wizytacyjne dla wybitnych uczonych, którzy pracują za granicą. Polskie instytucje powinny oferować konkurencyjne stypendia dla młodych naukowców, aby mogli odwiedzać najlepsze ośrodki badawcze prowadzone przez doświadczonych polskich naukowców.
Wsparcie dla naukowców powinno być dopasowane zarówno do ich wieku, stażu zawodowego, dyscypliny którą prezentują oraz czasu przebywania na emigracji, gdyż wszystkie te czynniki wpływają na rodzaj potrzeb.
Wysoki odsetek respondentów niezdecydowanych co do migracji powrotnej sugeruje, że prawdopodobnie pozostaną oni za granicą, chyba że zostaną podjęte konkretne działania w celu przekonania ich do powrotu. Chociaż wysiłki mające na celu nakłonienie naukowców do powrotu powinny być otwarte dla wszystkich członków diaspory, pierwszeństwo należy przyznać młodym naukowcom rozpoczynającym karierę naukową, którzy zdobyli pewne doświadczenie za granicą, ale prawdopodobnie jeszcze wrócą do Polski. Autorzy wierzą, że taka polityka pomoże przyciągnąć największe międzynarodowe talentów do Polski, a w dłuższej perspektywie poprawi pozycję Polski na w międzynarodowych rankingach naukowych.
Jesteśmy ciekawi jak to wygląda dzisiaj.
Raport: Fundacja Polonium 2018, autorstwa Dominiki Czerniawskiej, Małgorzaty Bochińskiej, Piotra Oleśkiewicza i Rafała Mostowego dostępny jest na stronie: POLONIUM FOUNDATION
