Od kilku dekad obserwujemy w Polsce spadek liczby urodzeń, a także spadek wskaźnika dzietności (z krótkim
odwróceniem trendu w latach 2016–2020). Ta tendencja różni się jednak w różnych regionach naszego kraju.
Jednocześnie mamy do czynienia z dużym natężeniem migracji wewnętrznych, głównie z mniejszych miejscowości i obszarów peryferyjnych do dużych miast i aglomeracji, szczególnie do tzw. wielkiej piątki (Warszawa, Wrocław, Kraków, Poznań, Trójmiasto) oraz obszarów podmiejskich tych miast. Gdy przyglądaliśmy się tym zmianom, postawiliśmy sobie pytanie, czy wskaźniki dzietności i wskaźniki migracji różnicują się niezależnie od siebie, czy może są jakieś prawidłowości łączące ze sobą te dwa zjawiska.

Badania społeczne pokazują, że szczęście, rodzina i dzieci niezmiennie sytuują się wśród najważniejszych dla
Polaków wartości. Jednocześnie gdy myślimy o rodzinie, większość z nas marzy o dwojgu lub trojgu dzieciach.
Tymczasem rzeczywista średnia liczba dzieci oscyluje w granicach 1,2–1,5. Jednym z powodów tak dużego niezaspokojenia aspiracji rodzinnych Polaków jest brak odpowiednich warunków do założenia rodziny i bycia rodzicem takiej liczby dzieci, jakiej się pragnie. Gdy Polacy decydują się na przeprowadzkę często o kilkaset kilometrów, kierują się przekonaniem, że w nowym miejscu uda im się znaleźć warunki, w których będą szczęśliwi. Można się zatem spodziewać, że miejsca mające dodatnie saldo migracji będą jednocześnie tymi, w których rodzi się więcej dzieci niż gdzie indziej.

W niniejszym raporcie analizujemy wskaźniki na poziomie powiatów. Powiaty są bowiem obszarami, w których zamyka się duża część codziennej aktywności mieszkańców (dom, szkoła, rozrywka), dlatego warto patrzeć na nie jako na całość. Są też na tyle dużymi jednostkami, że zmiany zachodzące w liczbie ludności oraz jej strukturze są odzwierciedleniem procesów długotrwałych. Wahania nie mają charakteru skokowego (jak może być na przykład w przypadku zbudowania dużego osiedla w niewielkiej gminie), ale są odzwierciedleniem poważniejszej tendencji, której źródła są wielowymiarowe – zarówno ekonomiczne, jak i kulturowe (aspiracyjne). Warto zaznaczyć, że przeprowadzka pomiędzy gminami w ramach jednego powiatu nie oznacza z reguły zerwania więzów z okolicą, w której się mieszka, ale zmianę miejsca zamieszkania w ramach dotychczasowego środowiska.