Zwroty ubrań – co się z nimi dzieje i dlaczego to nieekologiczne?

W dobie zakupów online zwroty stały się codziennością. Wygoda darmowych dostaw i zwrotów, oferowana przez wiele sklepów internetowych, sprawiła, że konsumenci zamawiają więcej, niż potrzebują, a następnie odsyłają to, co im nie pasuje. Choć dla klientów jest to wygodne, dla środowiska i branży odzieżowej to ogromny problem. Co dzieje się ze zwracanymi ubraniami, dlaczego jest to nieekologiczne i jak firmy próbują ograniczać ten proceder? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Co się dzieje ze zwracanymi ubraniami?

Zwracanie ubrań wydaje się prostym procesem: odsyłamy produkt, a ten wraca na półkę sklepową, prawda? Niestety, rzeczywistość jest znacznie bardziej skomplikowana i mniej optymistyczna. Według danych amerykańskiej firmy Optoro, zajmującej się zarządzaniem zwrotami, tylko około 50% zwracanych produktów jest ponownie sprzedawanych. Pozostała część, mimo że często jest w dobrym stanie (80% z nich nie ma żadnych defektów), trafia na wysypiska, do spalarni lub jest sprzedawana w dużych partiach do dyskontów, nierzadko na drugim końcu świata.

Wiele marek, szczególnie tych luksusowych, woli zniszczyć zwracane lub niesprzedane ubrania, niż pozwolić, by trafiły na rynek wtórny w obniżonej cenie. Przykładem jest Burberry, które w 2017 roku przyznało się do spalenia ubrań, akcesoriów i perfum o wartości 38 milionów dolarów, aby chronić wizerunek marki. Podobne praktyki stosował H&M, który według duńskich dziennikarzy spalał rocznie od 12 do 60 ton ubrań w piecach miejskich systemów grzewczych. Takie działania są nie tylko nieetyczne, ale też katastrofalne dla środowiska.

Zwracane ubrania, które nie nadają się do ponownej sprzedaży – na przykład z powodu drobnych uszkodzeń, plam czy zapachu perfum – często są utylizowane.

Co więcej, transport zwracanych ubrań generuje dodatkowe emisje CO2. Śledztwo niemieckich dziennikarzy pokazało, że ubrania zwracane do Zalando mogą pokonywać tysiące kilometrów po Europie, zanim trafią do utylizacji lub na kolejny magazyn. Ciężarówki stają się jeżdżącymi magazynami, co zwiększa ślad węglowy, mimo że firma deklaruje działania proekologiczne.

Dlaczego zwroty są nieekologiczne?

Branża mody i tak jest jednym z największych trucicieli na świecie – odpowiada za 2-8% globalnej emisji dwutlenku węgla, jak podaje "The Guardian". Produkcja ubrań wymaga ogromnych ilości zasobów: według Europejskiej Agencji Środowiska, do wytworzenia 14,8 kg odzieży potrzeba około 391 kg surowców i 9 m³ wody. Gdy dodamy do tego zwroty, problem staje się jeszcze większy.

1. Marnotrawstwo zasobów: Ubrania, które trafiają na wysypiska lub do spalarni, to zmarnowane surowce i energia zużyte na ich produkcję. Na przykład na pustyni Atakama w Chile rocznie ląduje co najmniej 39 tysięcy ton tekstyliów, głównie z poliestru i akrylu, które rozkładają się nawet 200 lat, zanieczyszczając glebę, wodę i powietrze.
2. Emisje CO2: Transport zwracanych ubrań, często na ogromne odległości, generuje dodatkowe emisje. W 2021 roku Zalando obsłużyło 250 milionów zamówień, a każdy zwrot to kolejny kurs ciężarówki.
3. Toksyczność: Ubrania z syntetycznych materiałów, takich jak poliester, uwalniają toksyczne substancje podczas rozkładu, co szkodzi zarówno środowisku, jak i ludziom żyjącym w pobliżu wysypisk.
4. Kultura nadmiernej konsumpcji: Darmowe zwroty zachęcają do kupowania więcej, niż potrzebujemy. Z raportu Santander Consumer Bank „Polacy na e-zakupach 2021” wynika, że 56% zwrotów dotyczy ubrań w niewłaściwym rozmiarze, co wskazuje na brak przemyślanych zakupów.

Firmy ograniczające zwroty – przykład Zalando i innych

Świadomość problemu zwrotów rośnie, a niektóre firmy podejmują kroki, by ograniczyć ten proceder. Zalando, które boryka się z wysokim wskaźnikiem zwrotów (średnio 50%), wprowadziło kilka rozwiązań:

• Duże metki: W 2019 roku Zalando zaczęło dołączać do niektórych ubrań, szczególnie sukienek wieczorowych, duże etykiety (10x15 cm) z napisem „nie usuwaj tej etykiety”. Dzięki temu klienci, którzy chcą zwrócić produkt, muszą pozostawić metkę, co zniechęca do używania ubrań przed zwrotem.
• Narzędzia AI: W 2023 roku Zalando uruchomiło narzędzie Size & Fit, które na podstawie dwóch zdjęć klienta precyzyjnie dobiera odpowiedni rozmiar. Firma wprowadziła też Zalando Size Advice, które analizuje wcześniejsze zakupy i zwroty, sugerując lepsze dopasowanie. Dzięki temu udało się zmniejszyć zwroty o 10%.
• Blokowanie klientów: Według postów na platformie X, w 2025 roku Zalando zaczęło blokować klientów nadużywających zwrotów na 12 miesięcy, co wywołało spore kontrowersje.

Inne firmy również działają w tym kierunku. Francja jako pierwszy kraj wprowadziła zakaz niszczenia niesprzedanych ubrań – do końca 2023 roku producenci i sprzedawcy muszą oddawać, ponownie używać lub recyklingować takie towary. Marki takie jak Patagonia idą jeszcze dalej: prowadzą sklepy z odzieżą z drugiej ręki i oferują usługi naprawy ubrań, by przedłużyć ich życie. Diesel odkupuje od klientów używane ubrania, odnawia je i sprzedaje ponownie, a Hermes otworzył w Paryżu sklep Petit H, gdzie sprzedaje produkty z resztek materiałów.

Odpowiedzialne kupowanie – dlaczego warto?

Zamiast przyczyniać się do problemu zwrotów, warto postawić na odpowiedzialne kupowanie. To podejście nie tylko zmniejsza nasz wpływ na środowisko, ale też pozwala budować bardziej świadomą relację z modą. Oto kilka zasad odpowiedzialnego kupowania:

• Kupuj mniej, ale lepiej: Zamiast kilku tanich rzeczy z sieciówki, wybierz jedną, ale dobrej jakości, z naturalnych materiałów, jak len czy organiczna bawełna. Takie ubrania posłużą dłużej i są bardziej ekologiczne.
• Sprawdzaj rozmiar: Korzystaj z tabel rozmiarów i narzędzi AI, takich jak te oferowane przez Zalando czy Google, by uniknąć nietrafionych zakupów.
• Daj ubraniom drugie życie: Zamiast wyrzucać, oddaj ubrania do lokalnych fundacji, sprzedaj na platformach takich jak Vinted lub wymień się na swapach ubraniowych.
• Wspieraj zrównoważone marki: Wybieraj firmy, które działają etycznie, jak Stella McCartney, która unika naturalnych futer i skór, czy Nudie Jeans, produkująca z materiałów z recyklingu.
• Edukuj się: Organizacje takie jak Fashion Revolution czy Clean Clothes Campaign oferują cenne informacje o odpowiedzialnej modzie. Warto też obejrzeć film „The True Cost”, który pokazuje ciemną stronę przemysłu odzieżowego.

Podsumowanie

Zwracanie ubrań to pozornie niewinny nawyk, który ma ogromny wpływ na środowisko. Od marnotrawstwa zasobów, przez emisje CO2, po toksyczne wysypiska – konsekwencje są poważne. Firmy takie jak Zalando, Patagonia czy Diesel podejmują kroki, by ograniczyć zwroty i promować bardziej zrównoważone podejście, ale kluczowa jest zmiana naszych nawyków. Odpowiedzialne kupowanie to nie tylko moda, ale konieczność – dla dobra planety i przyszłych pokoleń. Zanim zamówisz kolejny ciuch, zastanów się: czy naprawdę go potrzebujesz? Może warto dać szansę temu, co już masz w szafie, lub poszukać perełek w second-handzie. Świadome wybory to krok w stronę lepszej przyszłości.